Wiele osób boryka się z uzależnieniami, a jednak wśród tej grupy można dostrzec zjawisko, w którym osoby te nie dostrzegają problemu. Zjawisko to jest złożone i ma wiele podłoży, które analizuje psycholog oraz psychoterapeuta. Kluczowym czynnikiem jest mechanizm wypierania, który polega na nieprzyjmowaniu do wiadomości szkód wywoływanych przez nawyki i zachowania związane z uzależnieniem. W wyniku tego mechanizmu, osoba uzależniona ma problem z identyfikacją skutków swojego działania, co może prowadzić do dalszej, destrukcyjnej ścieżki.
Kolejnym powodem, dla którego niektórzy ludzie nie postrzegają swojego uzależnienia jako problemu, mogą być związani z tym mechanizmy obronne. Psychologowie zauważają, że najczęściej pojawiają się one jako odpowiedź na silny stres, lęk czy trudne doświadczenia życiowe. Osoba uzależniona może przyjąć postawę obronną, próbując zminimalizować wpływ uzależnienia na swoje życie, by uniknąć konfrontacji ze swoimi uczuciami. Dla wielu ludzi uzależnienie staje się sposobem na radzenie sobie z otaczającą rzeczywistością, a zatem, niezauważalnie, staje się częścią ich tożsamości, co utrudnia dostrzeżenie problemu.
Warto również zauważyć, że uzależnienia często są związane z aspektem społecznym. Ludzie żyjący w środowisku, gdzie pewne formy uzależnienia są akceptowane lub znormalizowane, mogą być mniej skłonni dostrzegać w tym problem. Psychoterapeuta zwraca uwagę na wpływ otoczenia – znajomi, rodzina oraz stereotypy związane z danym uzależnieniem mogą minimalizować poczucie zagrożenia. Na przykład, w przypadku uzależnienia od alkoholu, istnieje wiele kulturowych norm, które mogą promować picie jako formę relaksu czy celebracji. To może prowadzić do przekonania, że zażywanie substancji jest zwyczajnym i zdrowym zachowaniem, przez co nie pojawia się refleksja nad jej potencjalnymi skutkami.
Nie można zapominać o roli, jaką odgrywają uwarunkowania psychologiczne i biologiczne w uzależnieniach. Często osoby uzależnione posiadają predyspozycje genetyczne, które zwiększają ich ryzyko rozwoju uzależnienia. Psychologowie podkreślają, że te uwarunkowania niekwestionowanie wpływają na sposób, w jaki dana osoba postrzega swoje nawyki. Osoby z genetycznymi predyspozycjami mogą zmagać się z silniejszymi impulsami i potrzebą sięgania po substancje lub angażowania się w określone działania. Z tego powodu, mogą rozumieć swoje uzależnienie jako trudność naturalną, nie zdając sobie sprawy z jego potencjalnych szkód.
Również psychologiczne mechanizmy związane z poczuciem tożsamości mogą wpływać na percepcję uzależnienia. Wiele osób, które zmagają się z uzależnieniem, może postrzegać siebie przez pryzmat swojego uzależnienia, co może prowadzić do pomniejszania lub umniejszania skutków swojego zachowania. Osoby te często nie chcą zmieniać swojego stylu życia, ponieważ to wymagałoby od nich rewizji udanego wizerunku siebie, co jest z kolei bardzo trudne z psychologicznego punktu widzenia. Psychoterapeuta w pracy z takimi osobami często spotyka się z oporem przed konfrontacją z ich wewnętrznymi konfliktami i prawdą o swoim uzależnieniu.
Problemy komunikacyjne oraz emocjonalne również odgrywają istotną rolę w kształtowaniu błędnego obrazu uzależnienia. Wiele osób uzależnionych zmaga się z trudnościami w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji emocjonalnych, co skuwa ich myśli na ponurych uczuciach zagubienia i osamotnienia. W takiej sytuacji uzależnienie staje się niestety sposobem na ucieczkę od tych problemów emocjonalnych. Umożliwia tym sieciom unikanie konfrontacji z bólem emocjonalnym i zamiast tego oferuje iluzję kontrolowania swojego życia. W rezultacie, osoba uzależniona może nie dostrzegać związku między swoim uzależnieniem a większymi problemami emocjonalnymi, przez co nie widzi swojego uzależnienia jako rzeczywistego zagrożenia.
Ponadto, istnieje wiele sposobów, w jakie kultura masowa i media wpływają na postrzeganie uzależnienia. Często są one przedstawiane w sposób uproszczony, romantyzując życie osób uzależnionych, co może wpływać na percepcję społeczną. Psychologowie wskazują, że media często promują niszczące stereotypy uzależnienia, wskazując je jako źródło dramatyzmu czy emocji, a nie jako poważnego problemu zdrowotnego. Osoby uzależnione mogą gubić się w tych narracjach, co przeszkadza im w zrozumieniu rzeczywistych konsekwencji ich działań. W takim kontekście, nie dostrzegają oni opisanego przez psychoterapeutów związku między uzależnieniem a ich rzeczywistym życiem i zdrowiem.
Nie można również ignorować roli systemów wsparcia oraz dostępnych zasobów. W sytuacji, gdy dostęp do pomocy zdrowotnej, jak psychoterapia czy grupy wsparcia, jest ograniczony, osoby uzależnione mogą czuć się osamotnione w swoim zmaganiu. Psychoterapeuta zauważa, że te jednocześnie ograniczające czynniki mogą skłaniać do tworzenia własnych, często niezdrowych strategii adaptacyjnych, które sprawiają, że uzależnienie może przyjmować formę komfortowej rutyny. W takich okolicznościach, zauważenie problemu staje się jeszcze trudniejsze, ponieważ jednostka nie ma wsparcia lub nie jest w stanie zobaczyć alternatywnego podejścia do swojego życia.
Ostatecznie nierozumienie problemu uzależnienia wymaga podejścia międzynarodowego, które obejmuje edukację, wsparcie psychologiczne oraz zmiany w postrzeganiu społeczno-kulturowym. Prawdopodobnie kluczem do skutecznego stawienia czoła problemowi jest współpraca różnych dziedzin i organizacji, które mogą pomóc w rozdrobieniu mitów oraz stereotypów związanych z uzależnieniem. Poprzez działanie w tej dziedzinie konsultacje z psychologiem oraz psychoterapeutą stają się nieodzownym elementem procesu leczenia, umożliwiającym objaśnienie wielu skomplikowanych mechanizmów, które przyczyniają się do niezrozumienia własnego uzależnienia przez osoby zmagające się z tym problemem.
Kazimierza Mireckiego 21, 37-450 Stalowa Wola, 
